VQG Xuân Thủy là một vùng đất ngập nước rộng lớn, trong đó diện tích vùng lõi  khoảng 7.100 ha, và 8.000 ha vùng đệm. Thiên nhiên ưu đãi nơi đây những dải đất phù sa màu mỡ, VQG XT tự hào là môi trường đất ngập nước độc đáo với đa dạng các loài thực vật và động vật, đặc biệt là chim di cư. VQG Xuân Thủy có khoảng 219 loài chim thuộc 41 họ và 13 bộ, trong đó chín loài đã được ghi nhận là các loài có nguy cơ bị tuyệt chủng trong Sách Đỏ. Vào thời kỳ cao điểm, số lượng cá thể chim tại VQG XT có thể lên tới 30-40 nghìn con.

Theo Quyết định số 01/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính Phủ thì VQG XT được chia thành hai vùng rõ rệt: vùng lõi và vùng đệm. Theo đó vùng lõi là khu vực bảo vệ nghiêm ngặt, không có bất kỳ hoạt động nào của con người được phép diễn ra ở đây; vùng đệm là vùng tiếp giáp với vùng lõi, hoạt động như một vùng chuyển tiếp với các hoạt động được quy định để hạn chế và làm giảm tác động của con người vào VQG.

Trên thực tế có sự mâu thuẫn trong các quy đinh. Hàng trăm người đã liên tục khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên (chủ yếu là các loài thuỷ sản) dưới tán của rừng ngập mặn trong vùng lõi. Những người dân địa phương phụ thuộc rất nhiều vào các vùng đất ngập nước để phục vụ sinh kế và thu nhập của họ. Do đó, Ban quản lý của VQG XT đã bị đưa vào một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Vì vậy, các cán bộ VQG và các cơ quan chức năng  khó có thể  thực hiện bất cứ hành động nào thường xuyên để giải quyết xung đột giữa các nhóm ngư dân khác nhau, yêu cầu hợp tác của họ để bảo vệ rừng ngập mặn cũng như ngừng sử dụng phương pháp đánh bắt hủy diệt. Kết quả là, các hệ sinh thái rừng ngập mặn bị suy thoái, VQG bị mất kiểm soát, và người dân dễ gây tổn thương tới tài nguyên rừng ngập mặn.

Chương trình “Sử dụng bền vững tài nguyên rừng ngập mặn mang lại lợi ích cho phụ nữ nghèo thông qua  thí điểm đồng quản lý trong vùng lõi của Vườn quốc gia Xuân Thủy” nhằm đưa mô hình đồng quản lý hiện có trong khu vực thành một mô hình thí điểm thực hiện chính sách mới để đồng quản lý rừng ngập mặn trong vùng lõi thông qua  sự tham gia của các tổ chức và cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ khai thác thủy sản thủ công. Ngoài việc giảm thiểu vai trò của các tổ chức, dự án cũng tập trung vào việc trao quyền cho nhóm phụ nữ (khoảng 500 người), từ đó họ có thể tự tổ chức, tham gia vào trình phát triển chính sách, cải thiện hiểu biết về các phương pháp khai thác bền vững, giảm tác động của họ vào tài nguyên thiên nhiên bằng việc phát triển những sinh kế thay thế thông qua sự hỗ trợ của một quỹ chung.

Hình ảnh cộng đồng khai thác tự do trong vùng lõi của VQG XT

Chương trình được chính thức hỗ trợ bởi Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế IUCN trong khuôn khổ sáng kiến Rừng ngập mặn cho tương lai MFF. Chương trình hướng tới hai nội dung là quản lý và trao quyền. Thông qua phương pháp tiếp cận có sự tham gia của cộng đồng để thực hiện một chính sách đồng quản lý một cách khôn ngoan trong việc  sử dụng và quản lý rừng ngập mặn tại vùng lõi, dự án sẽ đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn của 4 tiểu mục, bao gồm nhận thức xã hội và sự tham gia của người dân trong việc ra quyết định; xây dựng năng lực quản lý các vùng ven biển; sinh kế bền vững với môi trường (trao quyền); và các chương trình quốc gia về quản lý tổng hợp ven biển (quản lý).

Chương trình  thực hiện trong vòng 15 tháng, để phát triển một hệ thống và cơ chế  đồng quản lý cho hơn 1.000 ha rừng ngập mặn trên Cồn Lu. Phương pháp tiếp cận có sự tham gia là rất quan trọng đối với các bên tham gia, bao gồm: Ban quản lý VQG XT , Ủy ban nhân dân xã (ít nhất 5 xã vùng đệm), Kiểm lâm, Kiểm ngư, Quân đội, Biên Phòng, Hội phụ nữ, và người dân khai thác thủy sản. Vì vậy, người hưởng lợi trực tiếp của chương trình là các tổ chức liên quan và khoảng 500 phụ nữ khai thác thủ công tự do trong rừng ngập mặn.

Triển khai Hội nghị tham vấn ý kiến của cộng đồng

Để đạt được mục tiêu của Chương trình "mô hình đồng quản lý rừng ngập mặn cho 1.000 ha diện tích trên Cồn Lu tích hợp vào hệ thống quản lý VQG XT", chương trình tập trung vào các hoạt động chính như sau:

- Tổ chức tham vấn với chính quyền địa phương và người dân tham gia để xác định các vấn đề tồn tại trong mô hình hiện có.

- Tiến hành đánh giá kinh tế - xã hội để cập nhật các thông tin hiện có về quản lý rừng ngập mặn và các cuộc điều tra về thực hành khai thác bền vững trong rừng ngập mặn.

- Tiến hành tham vấn có sự tham gia của tất cả các bên liên quan để rà soát lại các mô hình đồng quản lý.

- Thiết lập một ủy ban địa phương để giám sát việc thực hiện chính sách.

- Thí điểm chính sách đồng quản lý trong vùng lõi.

- Tổ chức phụ nữ vào một nhóm phụ nữ khai thác thủ công nhằm cải thiện sinh kế của họ (việc này bao gồm một khóa tập huấn cho phụ nữ địa phương cách quản lý quỹ LIF).

- Nâng cao nhận thức địa phương về các nguồn tài nguyên rừng ngập mặn và các hoạt động khai thác bền vững thông qua thảo luận nhóm tập trung ở các xã