Khu dự trữ sinh quyển thế giới

Tháng 4, đến Khu Ramsar Xuân Thủy, đứng trên tầng 5 đài quan sát, khu rừng nước ngập mặn dọc theo sông Hóp, sông Vọp, du khách sẽ được “mục sở thị” vẻ đẹp rực rỡ hoa sú. Những chùm hoa sú trắng muốt nở rộ khoác lên thảm xanh của rặng sú vẻ đẹp tinh khiết. Phù sa của sông Hồng đã tạo cho nơi đây nhiều lợi thế về tài nguyên thiên nhiên đa dạng sinh học và các khu dân cư trên địa bàn cửa Ba Lạt được hình thành và phát triển. Đồng chí Trần Thị Trang, cán bộ Ban du lịch, Vườn quốc gia (VQG) Xuân Thuỷ cho biết: Năm 1988, VQG Xuân Thủy chính thức được quốc tế công nhận là khu Ramsar. Đây là bãi vùng triều cửa sông ven biển có diện tích rừng ngập mặn lớn, điển hình nhất cho hệ sinh thái ven biển khu vực đồng bằng sông Hồng, nằm ở vị trí cửa sông có tốc độ bồi lắng phù sa trung bình hàng năm khoảng vài chục mét. Bãi bồi cửa sông ven biển cũng là nơi cung cấp các nguồn hải sản quý như tôm, cua, cá, sò, vạng, rau câu và các loài khác. VQG Xuân Thủy còn là “ga chim” quan trọng đối với dòng chim di trú quốc tế, trong số đó có loài cò mỏ thìa mặt đen, là loài chim đã được ghi vào sách đỏ của IUCN về các loài  đang có nguy cơ bị tuyệt chủng. Tháng 10 năm 2004 UNESCO công nhận VQG Xuân Thủy là vùng quan trọng số một (vùng lõi-main) của khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng, điều đó đã khẳng định vị thế quốc tế đặc biệt của VQG Xuân Thủy.

Khu nuôi trồng và khai thác ngao tại vùng đệm VQG Xuân Thủy.

Ảnh: Chu Thế Vĩnh

Thời gian qua, để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên đa dạng và các đàn chim di trú hoang dã, VQG Xuân Thủy đã tiến hành đồng thời nhiều hoạt động bảo tồn và phát triển. Lực lượng Kiểm lâm thường xuyên làm công tác tuần tra bảo vệ rừng và ngăn chặn các hoạt động trái phép như săn bẫy chim hoang dã, khai thác củi, khai thác thủy sản không đúng quy định, kể cả việc xả rác, nhổ cây, bẻ cành của du khách. Nhân viên Ban quản lý Vườn đến các xã vùng đệm tổ chức các buổi tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho người dân địa phương về công tác bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và các loài chim di trú hoang dã. Hàng năm, VQG Xuân Thủy phối hợp với các ban, ngành và cộng đồng dân cư vùng đệm thực hiện các dự án trồng rừng của quốc gia như Dự án 327, dự án trồng mới 5 triệu ha rừng, dự án trồng rừng ngập mặn của Đan Mạch. Tháng 10 năm 2019, VQG Xuân Thủy phối hợp với Trung tâm Môi trường và Phát triển nguồn lực cộng đồng (CECAD) tổ chức sự kiện “Trồng rừng ngập mặn vì hành tinh xanh”. Hoạt động được thực hiện trên tinh thần kết nối giữa các nhà quản lý, các nhà khoa học trong lĩnh vực bảo tồn đất ngập nước ở Việt Nam và các doanh nghiệp xã hội Hàn Quốc hoạt động trong lĩnh vực môi trường nhằm phát triển diện tích rừng ngập mặn và đa dạng sinh học tại VQG Xuân Thủy. Hoạt động cũng góp phần thúc đẩy các hình thức du lịch sinh thái trong khu vực tạo ra sinh kế ổn định cho người dân địa phương. Đến nay, diện tích bãi bồi của VQG Xuân Thủy cơ bản đã được phủ xanh, nguồn lợi thủy sản được duy trì, qua đó góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Với mức độ đa dạng cao cùng nhiều loài chim di trú quý hiếm, VQG Xuân Thủy đã và đang là điểm nghiên cứu đầy tiềm năng của các nhà khoa học và là điểm thực tập lý tưởng cho học sinh và sinh viên đại học trong cả nước. Nhiều nghiên cứu về sự phân bố loài, tập tính sinh hoạt của các loài chim di trú, phong tục tập quán và sinh kế của người dân địa phương được công bố đã giúp cho công tác quản lý, bảo vệ phát triển rừng nơi đây được tốt hơn. Phần lớn người dân tại các xã vùng đệm sống dựa vào nguồn tài nguyên rừng và nguồn tài nguyên thủy hải sản. VQG Xuân Thủy cùng với các tổ chức CORIN, MCD, WAP, triển khai các dự án, giúp cho người dân địa phương tăng thu nhập bằng các sinh kế mới như: VAC, trồng nấm, nuôi ong, làm du lịch sinh thái cộng đồng, từng bước giảm được gánh nặng về khai thác nguồn tài nguyên nơi đây. Anh Phạm Văn Chinh, quê xã Xuân Hòa (Xuân Trường) là một trong những người đầu tiên đưa nghề nuôi ong, lấy mật khai thác mùa hoa sú, vẹt tại VQG Xuân Thủy. Theo chia sẻ của anh, VQG Xuân Thủy, là nơi tập trung diện tích sú, vẹt lớn; là hai loại cây đặc biệt có thể sống trong môi trường nửa nước nửa cạn, sở hữu những loại hương hoa đặc biệt thu hút rất nhiều loại ong. Hàng năm, khoảng từ tháng 4 đến tháng 7, khi cây sú, vẹt đồng loạt trổ hoa, những người nuôi ong từ khắp nơi đến với VQG Xuân Thủy để khai thác mật hoa sú, vẹt. Chính điều kiện sống đặc biệt của loại cây này mà mật được lấy từ khu rừng ngập mặn Xuân Thủy chứa khoáng chất vượt trội so với các loại mật khác. Sản phẩm mật ong rừng sú, vẹt của VQG Xuân Thủy được Cục Sở hữu trí tuệ chứng nhận đăng ký nhãn hiệu năm 2013. Về giá trị dược liệu, mật ong nguyên chất hoa sú, vẹt đặc biệt tốt cho điều trị các bệnh về đường tiêu hóa và dạ dày vì chất ta-nanh có trong thành phần của hoa sú vẹt có tác dụng trám vết loét hiệu quả.

Phát huy tiềm năng làm giàu từ rừng ngập mặn

Mô hình nuôi ong tại vùng lõi VQG Xuân Thủy.

Ảnh: Chu Thế Vĩnh

Đồng chí Cao Thành Nam, Phó Chủ tịch UBND huyện Giao Thủy cho biết: Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện lần thứ XXVI, nhiệm kỳ 2020-2025 đã xác định: tập trung phát triển kinh tế biển trên cơ sở đẩy mạnh khai thác tiềm năng, thế mạnh vùng kinh tế biển để trở thành vùng kinh tế động lực, là cực tăng trưởng phía nam của tỉnh. Huyện sẽ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các ngành, các địa phương, nhất là các xã, thị trấn ven biển, bám sát Kế hoạch số 561/KH-UBND ngày 12-4-2019 của UBND tỉnh về triển khai thực hiện Nghị quyết số 36/NQ/TW ngày 22-10-2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nghiên cứu xây dựng các cơ chế hỗ trợ, thúc đẩy phát triển kinh tế biển. Chỉ đạo các xã, thị trấn ven biển tiếp tục phát huy tiềm năng, lợi thế của từng xã, thị trấn (nhất là 5 xã thuộc vùng đệm VQG Xuân Thủy là: Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc, Giao Xuân, Giao Hải) và sự liên kết trong vùng nhằm phát triển nhanh, bền vững với các lĩnh vực mũi nhọn và đột phá, đó là: nuôi trồng, khai thác và chế biến thủy hải sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, dịch vụ du lịch biển. Nhằm phục vụ cho phát triển kinh tế biển, huyện cũng tập trung quy hoạch phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá các sản phẩm chất lượng cao thông qua việc thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp gắn với xây dựng NTM. Đến năm 2030, đảm bảo ngành Nông nghiệp của huyện phát triển bền vững trên cả 3 khía cạnh: kinh tế - xã hội - môi trường, quản lý tốt các nguồn tài nguyên thiên nhiên và thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong đó, tập trung quy hoạch và hình thành các vùng nông nghiệp sinh thái: 2 vùng nuôi thuỷ sản (tôm, cua, ngao) sinh thái 800ha: Giao An (300ha), Giao Thiện (500ha); vùng nuôi chuyên cá bống bớp, cá bống bớp xen tôm tại các xã Giao Thiện, Giao Phong, nuôi cá truyền thống tại các vùng chuyển đổi tập trung ở một số xã như: Giao Xuân, Giao Hải, Giao Châu… 

UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1730/QĐ-UBND ngày 1-8-2017 phê duyệt Quy hoạch xây dựng vùng huyện Giao Thủy đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, huyện Giao Thủy đã phối hợp với đơn vị tư vấn là Viện Quy hoạch xây dựng tỉnh xây dựng quy hoạch không gian vùng huyện theo mô hình 2 trung tâm và 1 vành đai phát triển; quy hoạch chi tiết kinh tế biển với hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, coi đây là động lực phát triển kinh tế chính tạo lập sự liên kết phát triển giữa các vùng trong huyện theo hướng lâu dài và bền vững của huyện Giao Thủy. Huyện tăng cường kết nối chặt chẽ với tuyến kinh tế ven biển, trong đó các lợi thế phát triển du lịch biển, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, hội thảo hội nghị tại Quất Lâm, Đại Đồng, Giao Phong và VQG Xuân Thuỷ sẽ được khai thác tối đa tiềm năng và thế mạnh. Từng bước định hình các tuyến du lịch liên vùng và nội vùng như tuyến du lịch Đền Trần, Chùa Tháp (thành phố Nam Định) - làng cây cảnh Vỵ Khê - Chùa Cổ Lễ - Chùa Keo Hành Thiện - Khu lưu niệm cố Tổng Bí thư Trường Chinh - Bảo tàng Đồng Quê - VQG Xuân Thuỷ; tuyến du lịch sinh thái VQG Xuân Thuỷ - du lịch điền dã, du khảo đồng quê tại khu vực vùng đệm VQG tại Giao Hải, Giao Xuân, Giao Lạc, Giao An, Giao Thiện. Đối với du lịch sinh thái VQG Xuân Thủy, mở rộng bộ phận làm dịch vụ phục vụ khách du lịch tại trụ sở VQG Xuân Thủy để phục vụ nhu cầu của du khách. Xây dựng bến cập tàu du lịch đón khách du lịch đi tàu biển từ Quất Lâm, phát triển đội tàu khách tiêu chuẩn tới tham quan hệ sinh thái rừng ngập mặn; xây dựng hệ thống nhà sàn, chòi quan sát, bãi cắm trại du lịch làm điểm dừng chân cho du khách ở Cồn Lu (diện tích khoảng 2.500ha). Mở rộng mô hình du lịch cộng đồng vùng đệm VQG Xuân Thuỷ; từng bước nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ du lịch./.